ჩვენ კი თავად, მათეულს საკუთრად

მივიჩნევთ, რადგან ყველაფერი ღვთისაგანაა.

                                                                                                                                                                                                                                                                              კლიმენტი ალექსანდრიელი

 

რენე გენონი ამ საუკუნის დასაწყისში მოღვაწეობდა. ვერც კლასიკურმა სწავლა-განათლებამ და ვერც კათოლიკურმა ეკლესიამ მისი სულიერ-ინტელექტუალური მოთხოვნილებები ვერ დააკმაყოფილა. ამიტომაც სწავლის დასრულების შემდეგ რ. გენონი ჩაება ნეოსპირიტუალისტურ მოძრაობაში, რომელიც იმხანად სულ ახალ-ახალი მიმართულებებით იფურჩქნებოდა. მან ბევრი ორგანიზაცია მოიარა და თითქმის ყველგან უმაღლეს ხარისხებს მიაღწია. მაგრამ, საბოლოოდ, დარწმუნდა ამ ორგანიზაციათა სიყალბეში და 1909 წელს ჩამოშორდა ნეოსპირიტუალისტურ მოძრაობას. ამის შემდეგ გენონის პიროვნებაში მოხდა რადიკალური გარდატეხა, რაც აისახა კიდეც მის ნაწერებში. როგორც შემდეგში გაარკვიეს მისმა ბიოგრაფებმა, გენონი დამოწაფებია აღმოსავლურ ტრადიციათა ნამდვილ[1]  წარმომადგენლებს, რომელთაც ფრანგი მოღვაწე აზიარეს ტრადიციულ ჭეშმარიტებებს. აღმოსავლურ ტრადიციებში ჩაღრმავებამ გენონს აღმოაჩენინა ქრისტიანული ტრადიციის ის სიღრმეები, რომლებიც მანამდე მისთვის დაფარული რჩებოდა. იგი მიხვდა, რომ თუკი ქრისტიანობამ თავის დროზე მისი მოთხოვნილებები ვერ დააკმაყოფილა, ამის მიზეზი იყო არა ტრადიცია, არამედ ამ ტრადიციის დღევანდელი მესვეურნი, რომლებიც თავიანთი სულიერ-ინტელექტუალური შებოჭილობის გამო უკიდურესად ზღუდავენ და აკნინებენ ქრისტიანულ სწავლებას. შეიძლება ითქვას, რომ გენონის შემოქმედების ერთ-ერთი მთავარი მიზანი არის ტრადიციული ჭეშმარიტებების იმ არსობრივ ასპექტთა გამოვლენა, რომლებიც მხედველობის არედან დაეკარგათ არა მხოლოდ თანამედროვე მატერიალისტური ცივილიზაციის წარმომადგენლებს, რაც სავსებით ბუნებრივია, რადგან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ასეთ ცივილიზაციას არც ააშენებდნენ, არამედ თვით ქრისტიანული ტრადიციის წარმომადგენლებსაც. სულ უფრო და უფრო მძიმე შედეგები მოაქვს იმ ფაქტს, რომ დაიმარხა და მიუწვდომელი გახდა ის არსობრივი ცოდნა, რომელსაც ფლობდა ქრისტიანული ტრადიციის სულიერ-ინტელექტუალური ელიტა (მხედველობაში გვყავს ეკლესიის წმინდა მამები). ახლანდელ ღვთისმსახურთა დიდ ნაწილს არ ესმის, ან არ უნდა გაიგოს, რომ მძლავრი აღმადგინებელი ძალა აქვს სწორედ იმ სულიერ-ინტელექტუალურ ცოდნას, რომელსაც ეს ელიტა ფლობდა. მართლაც, პავლე მოციქული „ჩვილებს“ უწოდებს იმ მორწმუნეებს, რომლებიც ასეთ ცოდნას არ ფლობენ. სიჩვილე სხვა არაფერია, თუ არა უსუსურება. სხვა არის „ჩვილის“ ძალა და სულ სხვაა ძალა „სრულისა“, რომელზეც გადმოსულია „ჭეშმარიტების სული“. მაგრამ რაციონალური ცოდნის შიშით მღვდელმსახურები ზერაციონალურ ცოდნასაც უარყოფენ და აღარც მიელტვიან მის მოპოვებას. ასეთი მღვდელმსახურები ისევე ახშობენ წმინდა მამათა ხმას, როგორც ფარისევლები ახშობდნენ წინასწარმეტყველთა ხმას. იმედს გამოვთქვამთ, რომ სამღვდელოების შეგნებული ნაწილი ამ პრობლემას აცნობიერებს და ზრუნავს იმისთვის, რომ ეკლესიის წიაღში კვლავ წარმოიშვას მაღალი შეგნების ელიტა, რომელიც შეძლებს „საწოვარას“ ნაცვლად განმაახლებელი ცოდნა, ანუ „მაგარი საკვები“ მიაწოდოს მათ, ვინც მოწოდებულია მის მისაღებად, ვინც, კლიმენტი ალექსანდრიელის სიტყვებით რომ ვთქვათ, „რწმენიდან მოსულნი, გზახსნილნი არიან ცოდნისკენ“. უამისოდ, ეკლესია კარგავს თავის საუკეთესო შვილებს, რომლებიც ქმედებაში მოიყვანდნენ მის დამარხულ შესაძლებლობებს. ეს კი ხელს შეუწყობდა ნამდვილი სულიერების აღორძინებას, რის გარეშეც დღევანდელობაში ვეღარაფერი გადაურჩება ნგრევისა და რღვევის საყოველთაო პროცესს.

 

 

არსობრივი ტრადიციული ჭეშმარიტებების გამოსავლენად, რამდენადაც ეს შესაძლებელია თეორიული მსჯელობის ფარგლებში, რენე გენონი თავის ნაშრომთა ერთ ნაწილს უძღვნის მისთვის ნაცნობ ტრადიციულ მოძღვრებათა გაშუქებას. სწორედ მათ რიცხვს ეკუთვნის წიგნი „დიდი ტრიადა“, სადაც ავტორი განიხილავს ჩინურ ტრადიციაში „დიდი ტრიადის“ სახელით ცნობილი სამეულის სიმბოლურ მნიშვნელობებს. შეუძლებელია ერთი სტატიის ფარგლებში გადმოვცეთ ამ წიგნში განხილული ყველა საკითხი თუ ასპექტი, ამიტომაც ჩვენ შევეხებით მხოლოდ იმ მთავარ საკითხებს, რომელთა გაშუქება გამოავლენს „დიდი ტრიადის“ ძირითად შინაარსს. ამ სამეულს, ისევე როგორც საერთოდ ყველა საკითხს, გენონი განიხილავს ტრადიციულ მოძღვრებათა შუქზე. ამდენად, პირველ რიგში, საჭიროა განიმარტოს „ტრადიციის“ გენონისეული გაგება.

 

 

ღვთის სიტყვის გამოცხადება, რომელიც ებოძებოდა მიწიერ კაცობრიობას თავისი არსებობის დასაბამს, უნდა განსხეულებულიყო სიმბოლოებში, რათა შესაძლებელი გამხდარიყო გამოცხადების ჟამს შინაგანი ჭვრეტით მიღებული ცოდნის შენახვა და თაობებისთვის გადაცემა. გენონი „ტრადიციას“ უწოდებს სწორედ ამ დასაბამიერი გამოცხადების სიმბოლურ განსხეულებას. ამ თვალსაზრისით, ტრადიცია შეიძლება განვიხილოთ, როგორც ერთგვარი კიდობანი, რომელსაც საუკუნიდან საუკუნეში გადააქვს საუკუნეთა უწინდელი ჭეშმარიტებები. დასაბამიერ ტრადიციას კაცობრიობის ბედი უნდა გაეზიარებინა: როგორც ადამის შთამომავლები განშტოვდნენ და სხვადასხვა ხალხებად ჩამოყალიბდნენ, ასევე თავდაპირველი ტრადიცია ჩამოყალიბდა სხვადასხვა ტრადიციულ ფორმებად. ამის მიზეზია ქმნადობის მუდმივცვალებადი გარემოებები. თავდაპირველი ტრადიცია თავისი გარეგნული ფორმით უნდა მისადაგებოდა დროის, სივრცის თუ მენტალობის კონკრეტულ პირობებს, რათა მის არსს დაუმახინჯებლად გამოევლო საუკუნეები და ეპოქები.

 

 

გენონისთვის თავდაპირველი ტრადიციის სიმბოლოებში განსხეულება წარმოადგენს ერთგვარ წინასახეს ქრისტეს განსხეულებისა, ქრისტეს ხორცით მოვლენა კი არის დასაბამიერი ტრადიციის და მისგან მომდინარე ყველა ტრადიციული ფორმის დაგვირგვინება. ასე რომ, გენონი ქრისტიანობასა და ძველისძველ ტრადიციებს შორის ისეთივე არსობრივ კავშირს ხედავს, როგორიც არსებობს ახალ აღთქმასა და ძველ აღთქმას შორის. ასეთი თვალთახედვით ნათელი ხდება ახალი აღთქმის „კათოლიკე“, ანუ უნივერსალური ხასიათი: ის თავის არსში სინთეზურად მოიცავს ყველა ჭეშმარიტებას, რომელიც დასაბამიდან დღემდე შემოუნახავთ უხსოვარი დროიდან მომდინარე ტრადიციულ მოძღვრებებს[2].

 

 

სანამ მთავარ თემას შევეხებოდეთ, ყურადღებას შევაჩერებთ ერთ საჭირბოროტო საკითხზე. ჩვენს ეპოქაში, თანამედროვე მატერიალისტური ცივილიზაციის მეშვეობით, უკვე ყოველგან აღწევს ის გამთიშველი და დამშლელი ძალები, რომლებიც ემტერებიან ტრადიციულ სულს. ეს ბუნებრივია, რადგან ტრადიციული სული არის ის ძალა, რომელიც წარმავალს წარუვალთან აერთიანებს, გარეგანს - შინაგანთან, რღვევადს - ურღვევთან. ამ მხრივ, ტრადიცია ფერდობზე გაშენებულ მცენარეულ საფარს ჰგავს: როგორც ეს უკანასკნელი იცავს ნიადაგს წალეკვისგან, ისევე იცავს ტრადიცია მიწიერ არსებობას გაქარწყლებისგან. ამდენად, ის „ცივი ომი“, რომელსაც თანამედროვე სული უკვე მსოფლიო მასშტაბით აწარმოებს ტრადიციული შეგნების წინააღმდეგ (რასაც ხშირად თვით ტრადიციის წარმომადგენლებიც ვერ აცნობიერებენ), სხვა არაფერია, თუ არა მომასწავებელი ნიშანი იმისა, რომ მიწიერი კაცობრიობა საბოლოო დაშლა-რღვევისკენ მიექანება. ამ საყოველთაო რღვევის პირობებში, ვფიქრობთ, უპირველეს ყოვლისა, კათოლიკე ეკლესიას ევალება ამოქმედდეს ამ პროცესის საპირისპიროდ. სწორედ მან უნდა იღვაწოს იმ საერთო არსის გამოსავლენად, რომელიც ტრადიციათა სიღრმეებში იფარება, რათა ჭეშმარიტების სულში გაერთიანდეს ყველაფერი, რაც თავისი არსით მას ეკუთვნის. სწორედ არსის დაკარგვა მხედველობის არედან იწვევს „ენათა აღრევას“, სეპარატულობას, დაქსაქსულობას, დაშლას და დაპირისპირებას. მართლაც, პავლე მოციქულს რომ არ შეეცნო იუდეველობის სიღრმისეული არსი, გადაულახავი კედელი აღიმართებოდა ახალ აღთქმასა და ძველ აღთქმას შორის. მან თავისი არსობრივი ცოდნის საფუძველზე შეძლო ერთმანეთთან შეერიგებინა გარეგნული ფორმით თითქოს შეურიგებელი იუდაიზმი და ქრისტიანობა, რადგან ის წინააღმდეგობა, რომელიც შეიძლება ფორმებში წარმოიშვას, არსში უქმდება. სწორედ სიღრმისეულ არსს ჭვრეტდა მოციქული, როცა მან ნამდვილ იუდეველებად და აბრაამის ჭეშმარიტ მემკვიდრეებად გამოაცხადა არა „ხორცში“ წინადაცვეთილნი, არამედ წინადაცვეთილნი „სულში“: „იუდეველია ის, ვინც დაფარულად არის, და წინადაცვეთილია ის, რაც გულით არის, სულში და არა ასოში“ (რომ.2,29). იუდეველობის არსობრივ სიღრმეში ერთიანდება იუდეველი და ქრისტიანი, იქ ხორციელდება ამ ორი ტრადიციული ფორმის სინთეზი. ასეთ არსისეულ სინთეზს გულისხმობს ჯვრის ყოვლისშემრიგებლური მნიშვნელობა: „რათა მისი მეშვეობით შემოერიგებინა ყოველი, დაემშვიდებინა მისი ჯვრის სისხლით, დედამიწაზე თუ ზეცაში“ (კოლ.1,20). ბევრ წმინდა მოღვაწეს ჯვრის შემრიგებლური ძალა მოქმედებაში მოჰყავდა სწორედ არსობრივ ჭეშმარიტებათა განჭვრეტის ძალით. ასე მოიქცა, მაგალითად, კლიმენტი ალექსანდრიელი, როცა ქრისტე ახალ ორფეოსად გამოაცხადა, რაც ნიშნავს იმას, რომ მან განჭვრიტა ორფიკული ტრადიციის და ქრისტიანობის არსობრივი ერთიანობა. მსგავს შეგნებასა და ცოდნას ამჟღავნებდნენ ათონსა და სხვა სულიერ კერებში მოღვაწე ბერები, რომლებიც წმინდა წერილთან ერთად იწერდნენ და მომავალ თაობებს უნახავდნენ ჰომეროსის პოემებსა თუ ანტიკური ხანის სხვა შედევრებს. ამ წმინდა მოღვაწეთა დღევანდელი მემკვიდრეები კი ლამის ყველაფერს, რაც თავისი გარეგნული ფორმით მართლმადიდებლობას არ ეკუთვნის, „სატანის ქმნილებად“ აცხადებენ და არ ესმით, რომ მსგავსი მიდგომით ისინი ერთი ნიშნის ქვეშ აყენებენ როგორც ყალბ, ისე ნამდვილ ფასეულობებს, ერთმანეთისგან რომ ვერ გაურჩევიათ თავისივე ახლომხედველობის გამო. ასეთი „მართლმადიდებლები“ უნებურ სამსახურს უწევენ იმ ბნელ, დამანგრეველ ძალებს, რომლებიც ყველანაირად ცდილობენ თავის არსს ჩამოაცილონ ყველაფერი - თვით ადამიანიც, - რათა ყოველივე გაქარწყლდეს და განადგურდეს. არადა, განა „ახალი აღთქმის“ შვილებს არ უნდა ევალებოდეთ ტრადიციულ ცივილიზაციათა შინაგან-არსობრივი არხების გახსნა, რათა კაცობრიული მოღვაწეობის დაფარულ სიღრმეებში საყოველთაოდ ამოქმედდეს „ჭეშმარიტების სულის“ გამაერთიანებელი და განმაახლებელი ძალა. ამის ნაცვლად, ისინი ამ ღვთაებრივ ძალას საკუთარი ხედვის ვიწრო და დახშული ჰორიზონტით ბოჭავენ, თანაც ამ ძალისავე ფლობით იკვეხნიან. უპირატესობით იკვეხნიდნენ ფარისეველნიც, მაგრამ ძვირად დაუჯდათ ეს კვეხნა...

 

 

აუცილებელია შეინიშნოს, რომ, მიუხედავად ტრადიციათა არსობრივი ერთიანობისა, რენე გენონი დაუშვებლად მიიჩნევს ტრადიციულ ფორმათა ურთიერთაღრევას. ცალკეული ტრადიციული ფორმა, როგორც ცალკეული გზა, ინდივიდუალურია და არა უნივერსალური. უნივერსალური ის საერთო საწყისია, რომელიც ფორმათა მიღმა დგას. ასე რომ, ვინც ფორმათა ურთიერთაღრევას მოინდომებს, ის ხელოვნურად შეადუღებს ერთმანეთთან შინაგანად დაუკავშირებელ ელემენტებს და მიაღწევს არა რაიმე სინთეზს, არამედ სინკრეტიზმს, რაც ყოველთვის ხელოვნური ხასიათისაა და, უკეთეს შემთხვევაში, ჩიხისკენ მიმართული.

 

 

ყოველი ტრადიციის გულისგულს მეტაფიზიკური მოძღვრება წარმოადგენს. მეტაფიზიკის, ასე ვთქვათ, „საგანი“ არის უნივერსალური რანგის საწყისები. მეტაფიზიკური ცოდნა გულისხმობს რეალობის იმ სფეროების ცოდნას, რომელიც არსებობის, ყოფიერების მიღმაა. ამდენად, მეტაფიზიკური ცოდნა არის ზეადამიანური და ზეინდივიდუალური ცოდნა, რომლის მოპოვება შეუძლებელია რაიმე ადამიანური უნარით. ამ აზრს ეხმიანება პავლე მოციქულის სიტყვები: „რომელმა ადამიანმა იცის, რა არის ადამიანში, გარდა ადამიანის სულისა, რომელიც მასშია? ასევე ღვთისა არავინ არაფერი იცის, გარდა ღვთის სულისა“ (I კორ.2,11).

 

 

თეოლოგიაში ღვთაებრივი სული, ღვთაებრივი გონება არის ის ტრანსცენდენტური უნარი, რომლითაც ადამიანს შეუძლია მაღალი რანგის ჭეშმარიტებათა შეცნობა. ამ უნარს რენე გენონი უწოდებს ინტელექტუალურ ინტუიციას, რამდენადაც იგი უშუალოდ მოქმედებს, პირდაპირ წვდება „ობიექტს“. ინტელექტუალურ ინტუიციაში სუბიექტი და ობიექტი ისე ერთვის ერთმანეთს, რომ მათ შორის სხვაობა ქრება. ეს უნარი ცოდნის მოხვეჭის საშუალებაცაა და, იმავდროულად, თვით ცოდნაც. იმის საილუსტრაციოდ, თუ რა სახის ცოდნაზეა აქ ლაპარაკი, ალბათ, ურიგო არ იქნება, თუ მოვიყვანთ მჭვრეტელობითი ცხოვრების მიმდევრის სიტყვებს: „ეს უნარი მთლიანად ნათელი ხდება და ერწყმის, შეურევნელად შეერთვის მას, რასაც ხედავს. როცა თავის თავს ხედავს, ნათელს ხედავს, როცა ჭვრეტს ხილვის ობიექტს, ისევ ნათელს ხედავს, როცა ჭვრეტს საშუალებას, რომლითაც შეიცნობს, ისევ და ისევ ნათელს ხედავს. ეს არის ერთობა“ (გრიგოლ პალამა).

 

როგორც ვხედავთ, შეცნობა, რომელსაც ერთობა მოაქვს, გულისხმობს სუბიექტისა და ობიექტის ერთგვარ იდენტიფიკაციას. ცხადია, ინტელექტუალურ ინტუიციას არაფერი აქვს საერთო იმ უნართან, რომელსაც თანამედროვე ფილოსოფოსები და ნეოსპირიტუალისტები ინტუიციას უწოდებენ. ეს უკანასკნელი გრძნობადი ინტუიციაა, რომელიც ქვე-რაციონალურია. მისთვის მისაწვდომია არათუ მაღალი რანგის რეალობები, არამედ ცვალებადი, წარმავალი სამყაროს უმცირესი ნაწილი. ინტელექტუალური ინტუიცია კი ზე-რაციონალურია (და არავითარ შემთხვევაში - ირაციონალური). იგი მოიცავს რაციონალურ აზროვნებას და აღემატება მას.

 

ჩვენ ვთქვით, რომ მეტაფიზიკა არის ტრადიციის შუაგული. დავაზუსტებთ, რომ მოძღვრება შეიძლება პირწმინდად მეტაფიზიკური იყოს. ასეთ შემთხვევაში ინტელექტუალობა, ანუ სულიერება მოცემულია სავსებით დაწმენდილად. მაგრამ ინტელექტუალობა შეიძლება შეერწყას მგრძნობელობით ელემენტს. მაშინ მოძღვრება იქნება თეოლოგიური. თეოლოგია მგრძნობელობითი სამოსით მოსავს მეტაფიზიკურ ჭეშმარიტებებს, რათა ისინი მისაწვდომი გახადოს იმ ხალხების მენტალიტეტისთვის, რომელთა ბუნებაში მგრძნობელობა ჭარბობს გონიერებას. მგრძნობელობა განეკუთვნება ინდივიდუალურ სფეროს, იგი ფარდობითია და აქციდენტური და მასთან შერწყმისას, ბუნებრივია, მეტაფიზიკური რანგის ჭეშმარიტებათა უნივერსალურობა გარკვეულწილად იკარგება. ინტელექტისგან განსხვავებით, რომელიც ერთია, მგრძნობელობა მრავალნაირია, ამიტომ ის ტრადიციული ფორმები, რომლებიც მგრძნობელობას ითვალისწინებენ, უნდა მიესადაგონ მის მოდალობებს, ცვალებადი რასებისა და ეპოქების მიხედვით. სწორედ ეს განაპირობებს რელიგიურ ფორმათა ნაირგვარობას. გენონი რელიგიურს უწოდებს მხოლოდ იმ ტრადიციებს, რომელთა შუაგულს ქმნის არა მეტაფიზიკური, არამედ თეოლოგიური ხასიათის მოძღვრება. იგი იმასაც შენიშნავს, რომ არსებობს ისეთი ტრადიციები, რომლებიც შეიცავენ ორმაგ ასპექტს: მეტაფიზიკურს და რელიგიურს. მათ რიცხვს მიეკუთვნება ქრისტიანული ტრადიცია, რომელიც გარეგანი ასპექტით რელიგიურია და ყველასათვის განკუთვნილი, ხოლო შინაგანი, ანუ ეზოტერული ასპექტით მეტაფიზიკურია და განკუთვნილი მხოლოდ მცირეთათვის. მართლაც, პავლე მოციქული განარჩევს „ჩვილთა“ საკვებს და „სრულთა“ საკვებს. ეს უკანასკნელი სულიერად ჩვილისათვის ვნების მომტანია. ამიტომაც მეტაფიზიკური რანგის ცოდნა ფარულსწავლების გზით გადაეცემოდათ „სრულებს“:  „ინიშნე, რომ რაც კი ზეაღმატებულია და მრავალთა სმენაზე უზემოესი ღვთისმეტყველებისა თუ თავად ცხოველმყოფელი ღვთის განგებულების თაობაზე, ფარულად გადასცეს საღვთო მოციქულებმა, საიდუმლოებითად გაუცხადეს რა სრულებს.“ (მაქსიმე აღმსარებელი, გზა სამეუფო, 1995, N1, გვ.26, თარგმანი ედ. ჭელიძისა).

 

იმისათვის, რომ მეტ-ნაკლები სრულყოფით გავაშუქოთ დიდი ტრიადის სიმბოლური მნიშვნელობა, აუცილებელია ზოგად ხაზებში მაინც მოვხაზოთ მეტაფიზიკური მოძღვრება არსების მდგომარეობათა შესახებ.

 

მეტაფიზიკური მოძღვრების თანახმად, არსებობს რეალობის სხვადასხვა სფეროები. ერთ სფეროს შეადგენს არსებობა. არსებობას მეტაფიზიკური მოძღვრება უწოდებს უნივერსალურ მანიფესტაციას. უნივერსალური მანიფესტაცია შეიცავს სამყაროთა განუსაზღვრელ წყებას, რომელთაგან ერთ-ერთი არის მიწიერი სამყარო. მანიფესტაციის ყოველი სამყარო შეიცავს მოდალობათა განუსაზღვრელ სიმრავლეს. მაგალითად, სხეულებრივი სამყარო მიწიერი სამყაროს ერთ-ერთი  მოდალობაა. მოდალობას განსაზღვრავს არსებობის გარკვეულ პირობათა ერთობლიობა. სხეულებრივი მოდალობის განმსაზღვრელია არსებობის ისეთ პირობათა ერთობლიობა, როგორიცაა ფორმა, დრო, სივრცე. ამ სამიდან ერთი პირობაც რომ მოვხსნათ, მაგალითად, დრო, მაშინ საქმე გვექნება უკვე სხვა, სხეულისგარე მოდალობასთან, რომლის წარმოდგენაც შეუძლებელია მათთვის, ვინც სხეულებრივი მოდალობის პირობებს ექვემდებარება.

 

მოდალობათა ანალოგიურად, მანიფესტაციის ყოველ სამყაროს განსაზღვრავს არსებობის გარკვეულ პირობათა ერთობლიობა. ამ სამყაროებს მეტაფიზიკა უწოდებს არსებობის მდგომარეობებს (თეოლოგიაში ამ მდგომარეობებს შეესატყვისება ანგელოზთა დასები და, აგრეთვე, პლანეტარული ზეცები). არსებობის მდგომარეობები იყოფა ორ ძირითად წყებად: ინდივიდუალური მდგომარეობები და ზეინდივიდუალური მდგომარეობები, ინდივიდუალურს ეკუთვნის ის მდგომარეობები, რომელთა განმსაზღვრელ პირობებში აუცილებლად შედის ფორმა. ზეინდივიდუალურ მდგომარეობათა დამახასიათებელი ნიშანი კი ის არის, რომ მათ განმსაზღვრელ პირობათა ერთობლიობაში არ შედის არსებობის ისეთი პირობა, როგორიცაა ფორმა.

 

ამრიგად, ზეინდივიდუალური მდგომარეობები არის ფორმის არმქონე, ანუ, ასე ვთქვათ, „გამოუსახველი“ მდგომარეობები. ისინი განეკუთვნებიან სულიერი მანიფესტაციის სფეროს. ინდივიდუალური მდგომარეობები კი ფორმის მქონე, ანუ „გამოსახული“ მდგომარეობებია, რომლებიც მიეკუთვნებიან სუბტილური, ანუ მშვინვიერი მანიფესტაციის სფეროს. ცხადია, მიწიერი სამყარო მანიფესტაციის ერთ-ერთ ინდივიდუალურ მდგომარეობას წარმოადგენს. ბიბლიურ სიმბოლიზმში სულიერი და მშვინვიერი მანიფესტაციის ორ სფეროს შესატყვისება „ზედა წყლები“ და „ქვედა წყლები“, რომლებიც ღმერთმა ერთმანეთისგან გაჰყარა (დაბ.1,6-7). წყალი, ტრადიციულ სიმბოლიზმში, გამოხატავს პოტენციურ შესაძლებლობებს. „ზედა წყლები“ აღნიშნავს იმ პოტენციურ შესაძლებლობებს, რომელთა რეალიზაცია ხორციელდება სულიერი მანიფესტაციის სფეროში, „ქვედა წყლები“ კი იმათ, რომლებიც ღვთის სულის ზემოქმედებით გამოვლინდებიან მშვინვიერი მანიფესტაციის სფეროში. რაც შეეხება „გაყრამდელ“ წყალს, იგი გამოხატავს უნივერსალური მანიფესტაციის შესაძლებლობათა მთლიანობას. ინდივიდუალურ და ზეინდივიდუალურ მდგომარეობათა ერთობლიობა ქმნის უნივერსალურ მანიფესტაციას. მანიფესტაციის მიღმა არის არა-მანიფესტაციის სფერო, რომელსაც განეკუთვნება არსება. არსება არის მთელი მანიფესტაციის საწყისი. იგი თავისთავში სინთეზურად შეიცავს ყველა იმ შესაძლებლობას, რომელიც გამოვლენილია არსებობაში, ოღონდ, ცხადია, ამ შესაძლებლობებს იგი შეიცავს გამოუვლენელი მოდუსით, ანუ საწყისისეულ მდგომარეობაში. სხვანაირად რომ ვთქვათ, არსებობა ანუ მანიფესტაცია არის იმ შესაძლებლობათა რეალიზება გამოვლენილი მოდუსით, რომელთაც არსება შეიცავს გამოუვლენელი მოდუსით.

 

გარდა გამოვლენილი და გამოუვლენელი შესაძლებლობებისა, არის კიდევ გამოუვლენადი შესაძლებლობები, ანუ ისეთები, რომელთაც არა აქვთ ბუნებაში გამოვლენის უნარი. მათი მთლიანობა ქმნის გამოუვლენად მდგომარეობებს, რომლებიც ასევე განეკუთვნებიან არა-მანიფესტაციის სფეროს. დიონისე არეოპაგელის ტერმინოლოგიას თუ მოვიშველიებთ, ეს მდგომარეობები განეკუთვნებიან „ზეარსულ“ სფეროს. არსება, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, შეიცავს გამოვლენად შესაძლებლობებს, ზეარსება კი მოიცავს როგორც გამოვლენად, ისე გამოუვლენად შესაძლებლობათა მთლიანობას. იგი - მთელი რეალობის უზენაესი საწყისია. ეს ზეარსული საწყისი რომ არ იყო ქრისტიანული მოძღვრებისთვის უცხო, ამას მოწმობს არეოპაგელის თხზულებები. ამ საწყისს იგი უწოდებს „ყოველი დასაბამის ზეარსულად ზედასაბამიერ დასაბამს“, სხვაგან კი მის შესახებ ამბობს: „ზეარსი არსება, გონება უგონებო, და სიტყვა ვერსათქმელი, უსიტყვოება, უგონებობა და უსახელობა, არცერთი არსისებრ არმყოფი და ყველასათვის არსებობის მიზეზი, ხოლო იგივე „არარსი“, როგორც მიღმიერი ყველა არსებისა“. (გზა სამეუფო, 1995, N1, გვ.8).

 

ოდნავ გამარტივებულად თუ გამოვიყენებთ ტრადიციულ გეომეტრიულ სიმბოლიზმს, შეიძლება მანიფესტაციისა და არა-მანიფესტაციის მდგომარეობები წარმოვადგინოთ ვერტიკალურად განლაგებულ ჰორიზონტალურ სიბრტყეთა წყებით. სიბრტყეები გამოხატავენ მდგომარეობებს ანუ სამყაროებს. თითოეული სამყარო, როგორც უკვე შევნიშნეთ, შედგება განუსაზღვრელი სიმრავლის მოდალობებისგან, ისევე როგორც განუსაზღვრელი სიმრავლის არსებებისგან. გეომეტრიულ სიმბოლიზმში მოდალობებს გამოხატავს სიბრტყეთა განივი წრფეები, არსებებს - სიგრძივი წრფეები. გადაკვეთის თითოეული წერტილი აღნიშნავს ერთი არსების ერთ მოდალობას.

 

იმ შესაბამისობის კანონით, რომელიც არსებობს ნაწილსა და მთელს შორის, სიბრტყეთა სქემა შეიძლება განვიხილოთ არა მაკროკოსმიური, არამედ მიკროკოსმიური თვალსაზრისით, ანუ ეს სქემა შეიძლება მივუსადაგოთ მხოლოდ ერთი არსების მდგომარეობებს. მართლაც, ფუნდამენტური მეტაფიზიკური ჭეშმარიტებაა, რომ ყოველ არსებას აქვს მდგომარეობათა განუსაზღვრელი სიმრავლე. გამოვყოთ ერთი სიბრტყე: თუ მას განვიხილავთ მაკროკოსმიური თვალსაზრისით, მაშინ იგი წარმოადგენს ერთ მთლიან სამყაროს, ვთქვათ - მიწიერს. მიწიერება არის ტოტალური, უსასრულო შესაძლებლობის ერთ-ერთი კერძო შესაძლებლობა, რომლის ინტეგრალური, მთლიანი გაშლა-განვითარება შეადგენს მიწიერ სამყაროს. თუ ამ სიბრტყეს განვიხილავთ მიკროკოსმოსური თვალსაზრისით, მაშინ იგი წარმოადგენს იმავე შესაძლებლობების გაშლა-განვითარებას, ოღონდ მხოლოდ ერთ არსებაში. ეს იქნება მიწიერი კაცი, რომელსაც პავლე მოციქული „მშვინვიერ კაცს“ უწოდებს. ამას ვაზუსტებთ იმისთვის, რომ მიწიერი კაცი არ გავაიგივოთ ხორციელ, სხეულებრივ კაცთან. ხორციელება თუ სხეულებრიობა მიწიერი, მშვინვიერი კაცის ერთ-ერთი მოდალობაა. სხვანაირად რომ ვთქვათ, მშვინვიერების ერთ-ერთი მოდალობა არის სხეულებრიობა, ხორციელება. მეტაფიზიკა მიწიერ კაცს უწოდებს ადამიანურ ინდივიდუალობას, რომელიც, ვიმეორებთ, შეადგენს არსების ერთ-ერთ მდგომარეობას.

 

ამრიგად, თითოეული მაკროკოსმოსი და მიკროკოსმოსი წარმოადგენს მთელი ქმნილების ერთ ელემენტს, ისევე როგორც თითოეული კერძო შესაძლებლობა წარმოადგენს ტოტალური შესაძლებლობის ერთ ელემენტს. ისე რომ, ერთის მხრივ, ქმნილების თითოეული ნაწილი ერთმანეთის ანალოგიურია და, მეორეს მხრივ, ყოველი ნაწილი მთელის ანალოგიურია. სწორედ შესაბამისობის ამ კანონს ეფუძნება ტრადიციული სიმბოლიზმი.

 

შევნიშნავთ, რომ მანიფესტაციის და მისი პირველსაწყისის ურთიერთმიმართებას გეომეტრიულ სიმბოლიზმში გამოხატავს ცენტრი და წრეხაზი. წრეხაზი მანიფესტაციის სიმბოლოა (იგი შეიძლება მიესადაგოს მანიფესტაციის ერთ-ერთ სამყაროსაც), ცენტრი კი - არსების. არ არსებობს წრეხაზი ცენტრის გარეშე, ცენტრი კი წრეხაზისგან დამოუკიდებელია. ცენტრი თავის თავში სინთეზურად შეიცავს ყველა იმ წერტილს, რომელიც მისი გამოსხივებისას წრეხაზზე განლაგდება. წრეხაზზე განლაგებული წერტილები განიხილება, როგორც ცენტრიდან გამომავალი სხივების დაბოლოებები. ისინი გამოხატავენ გამოვლენილ შესაძლებლობებს. ამრიგად, ცენტრი არის საწყისი წრეხაზისა, რომელსაც რეალობა მისი გამოსხივებით ენიჭება. უკვე რეალიზებულ წრეხაზთან მიმართებაში ცენტრი აღნიშნავს პირველსაწყისის მოქმედებას მანიფესტაციის შუაგულში. წრის ბრუნვა ცენტრის გარშემო გამოხატავს ქმნადობას, მანიფესტაციის მსვლელობას. მას „შიგნიდან“ მართავს ღვთაებრივი საწყისი ისე, რომ თვითონ უცვალებელი რჩება. იგი აღძრავს, მაგრამ თვითონ არ არის აღძრული. ჩინურ ტრადიციას ასეთი მოქმედების აღსანიშნავად აქვს ერთი ტერმინი: „უმოქმედო ქმედება“. იგი იმავე აზრს გამოხატავს, რასაც არისტოტელეს „უძრავი მამოძრავებელი“. ტრადიციულ სიმბოლიზმში უძრავ მამოძრავებელს განასახიერებს ბორბლის ცენტრი, რომლის უძრაობაც შესაძლებელს ხდის მთლიანი ბორბლის მოძრაობას. ეს სიმბოლიკა გამოხატავს აზრს, რომ ცვალებადობა, ქმნადობა თავის თავშივე არ ატარებს თვითკმარ მიზეზს. მისი საწყისი ცვალებადობის მიღმა დგას. ამიტომ ამბობს ლაო-ძი: „ისეთი არაფერია ქვეყნად: უმოქმედობა რომ არ იქმოდეს“ (დაო-დე-ძინი,112).

 

ალბათ, ურიგო არ იქნება, თუ შევნიშნავთ, რომ წრე და ცენტრი, ისევე როგორც მათთან უშუალოდ დაკავშირებული ბორბალი ერთ-ერთი იმ სიმბოლოთაგანია, რომელიც, გენონის რწმუნებით, დასაბამიერი ტრადიციიდან უნდა მომდინარეობდეს, რადგან იგი ყველა ტრადიციულ ფორმაში გვხვდება. ცხადია, იგი არც ჩინური ტრადიციისთვის არის უცხო:

 

ოცდაათი მანა ერთ მორგვზე ბრუნავს,

მაგრამ ბორბლის არსს

მორგვში მოქცეული სიცარიელე ქმნის.

 

(დაო-დე-ძინი, გვ.183).

 

სიცარიელე - არაარსის სიმბოლოა. იგი წარმოადგენს უნივერსალურ უცვალებელ შუაგულს, რომელიც თავისი უმოქმედო ქმედებით განაგებს სამყაროთა მოწესრიგებულ წრებრუნვას.

 

რეალობის ყველა სფერო, ყველა სამყარო, რომელთაც ზემოთ წარმოდგენილი სიბრტყეები განასახიერებენ, დაკავშირებულია ერთმანეთთან და იმ საწყისს, რომელიც მათ აერთიანებს, მეტაფიზიკაში ეწოდება „თვითობა“. იგი შეიძლება გამოისახოს სიბრტყეების შუაგულში გამავალი ვერტიკალური წრფით. თვითობა არის განუპირობებელი, უცვალებელი უნივერსალური საწყისი, რომლითაც არსებობს ყველა არსება, არსებობის ყველა მდგომარეობა, და რომლითაც „ზეარსებობს“ ყველა ზეარსული მდგომარეობა. ალბათ, შეგვიძლია მას მივუსადაგოთ მაქსიმე აღმსარებლის სიტყვები: „ვინც თავის თავიდან და უმიზეზოდ თვითღმრთეებაა“.

 

თვითობა თავის შესაძლებლობებს შლის ყველა მდგომარეობაში, რეალიზაციის ყველა მოდალობაში. ჩვენ ვსაუბრობთ თვითობის შესაძლებლობების გაშლა-განვითარებაზე, მაგრამ ამაზე ლაპარაკი დასაშვებია მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც მას განვიხილავთ მანიფესტაციის მხრიდან, ანუ გარეგანი თვალთახედვით. საწყისის მხრიდან გამორიცხულია რაიმე თანმიმდევრობა, ყველაფერი სრულ თანადროულობაშია, მარადიულ აწმყოში.

 

თვითობას თავისი მთლიანი, განუყოფელი და უცვალებელი ბუნების ერთიანობაში არა აქვს და არ შეიძლება ჰქონდეს რაიმე გარეშე საწყისი. მხოლოდ თვითობაა აბსოლუტურად რეალური, ყოველივე დანარჩენი რეალურია იმდენად, რამდენადაც აირეკლავს რაიმე მისეულს, ისევე როგორც ანარეკლი, რომელიც რეალობას საგნიდან იღებს. თვითობა, თუ მას განვიხილავთ ერთ არსებასთან მიმართებაში, არის პიროვნულობა. ასე რომ, პიროვნულობა არის ის მარადიული საწყისი, რომლითაც არსებობს და „ზეარსებობს“ არსების ყველა მდგომარეობა. ქრისტიანულ ტრადიციაში პიროვნულობას გამოხატავს „მდოგვის მარცვალი“, ან სამ საწყაო ფქვილში ჩადებული საფუარი, რომლის გამოვლენამ თუ გამოსხივებამ ადამიანის შუაგულში, ამ ადამიანის ინდივიდუალობა, „მეობა“ უნდა აზიაროს უნივერსალურ-პიროვნულს, წარმავალი ბუნება - წარუვალს, ხრწნადი - უხრწნელს. აღსანიშნავია, რომ ტრადიციულ სიმბოლიზმში პიროვნულობის ანუ თვითობის გამოსხივება ადამიანის არსების „შუაგულში“ წარმოდგენილია, როგორც შესაქმის ანალოგიური მოვლენა. ამ ანალოგიას თავისი საფუძველი აქვს: საწყისი, რომელიც მაკროკოსმოსის შუაგულში გამობრწყინდა („იქმენინ ნათელი“), რითაც ქაოტური პოტენციები კოსმოსად აქცია, და საწყისი, რომელიც მიკროკოსმოსის შუაგულში უნდა გამოვლინდეს, რათა სრულყოს იგი, ერთი და იგივე საწყისია („ღმერთმა, რომელმაც თქვა: გამოიბრწყინოს შუქმა სიბნელიდან, მან გაანათა ჩვენს გულებში“ (IIკორ.4,6). ამავე აზრს გამოხატავს ლაო-ძის სიტყვები: „ბრძენი დუმს და ისხივოსნებს ქაოსს“ (დაო-დე-ძინი,131)).

 

 ახლა გადავიდეთ უშუალოდ „დიდი ტრიადის“ საკითხის განხილვაზე.

 

მრავალი ტიპის სამეული არსებობს, რადგანაც სამი წევრის ურთიერთმიმართება მრავალგვარი შეიძლება იყოს. თუმცა მათ შორის ორია ძირითადი. პირველი ტიპის სამეულები შედგებიან პირველადი საწყისისა და ამ საწყისისგან გამომდინარე ორი ურთიერთშემავსებელი წევრით. ასეთი ტიპის სამეული წარმოისახება ფუძეზე მდგომი სამკუთხედით. ნახაზზე პირველი წევრი წარმოადგენს არსებას, ანუ არსებობის, მანიფესტაციის საწყისს, მე-2 და მე-3 წევრები (იხ. პირველი ფოტო მთავარ სურათზე).

   

                  

წარმოადგენენ იმ ორ უნივერსალურ საწყისს, რომელთა შორის თავსდება მთელი მანიფესტაცია. ეს ორი საწყისი წარმოიშვება პირველადი საწყისის პოლარიზაციით, ანუ მისი ბუნების დიფერენციაციით. ერთი „არსია“, მეორე - „სუბსტანცია“. მანიფესტაცია ამ ორი საწყისის ურთიერთშერწყმით წარმოიქმნება. ჩინური ტრადიცია, ბიბლიურის მსგავსად, ამ საწყისებს უწოდებს „ცას“ და „მიწას“ („თავდაპირველად ღმერთმა შექმნა ცა და მიწა“, დაბ.1,1). მათი ინდური შესატყვისებია „პურუშა“ და „პრაკრიტი“. უნდა შეინიშნოს, რომ არსი და სუბსტანცია არის ის პირველი დუალობა, რომლის სპეციფიკაციებსაც წარმოადგენს მანიფესტაციაში გამოვლენილი ყველა სხვა დუალობა. დუალობის არსებობის ცნობა და მისთვის კუთვნილი ადგილის მინიჭება რეალობაში სულაც არ ნიშნავს „დუალიზმს“. ასე მაგალითად, ქრისტიანულ ტრადიციაში დუალობა დასტურდება სიკეთისა და ბოროტების სახით, მაგრამ მას თავისი ადგილი უჭირავს: იგი საწუთროში მოქმედებს, ხოლო რეალობის უფრო მაღალ საფეხურზე მისი მოქმედება უქმდება. ასე რომ, „დუალიზმზე“ ლაპარაკი დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დუალობა გადაუჭრელია და შეურიგებელი. შეურიგებელი დუალობა კი შეიძლება ახასიათებდეს მხოლოდ ისეთ მოძღვრებებს, რომლებიც არ იცნობენ პირველი ტიპის სამეულებს, ანუ ისეთებს, რომელთა თვალსაწიერი ვერ სცილდება მანიფესტაციის სფეროს, რაც იმას ნიშნავს, რომ დუალიზმი არის ამასთანავე ნატურალიზმი. ამდენად, თანამედროვე მკვლევარებმა ჩინურ მოძღვრებას სრულიად გაუმართლებლად დასწამეს დუალისტურობა.

ზემოთ წარმოდგენილი სამეულის პირველ წევრს, არსებას, ჩინური ტრადიცია უწოდებს TAI-KI-ს. მასზე მაღალი საწყისი არის „არაარსება“, ხოლო დაო არის არსებაც და არაარსებაც. იგი ფაქტიურად არ განსხვავდება არაარსებისგან, რომელიც მოიცავს არსებას, რომელიც მანიფესტაციის საწყისია და რომელიც პოლარიზდება ცად და მიწად, რათა წარმოქმნას მანიფესტაცია. ქრისტიანულ ტერმინოლოგიაში დაოს შეესატყვისება ზეარსი ღმრთეება, თეარქია, არსებას - „პირმშო ყოველი ქმნილებისა“, ანუ ღვთის სიტყვა, როგორც მთელი შესაქმის საწყისი: „მისით შეიქმნა ყოველივე, რაც ცაში და დედამიწაზეა, ხილული თუ უხილავი... იგი არის უწინარეს ყოვლისა და ყოველივე მისით დგას“ (კოლ.1, 16-17), ხოლო მანიფეტაციას კი - ქმნილება.

მეორე ტიპს მიეკუთვნება ისეთი სამეულები, რომელთა პირველი ორი წევრი წარმოადგენს ორ ურთიერთშემავსებელ წევრს, ხოლო მესამე - მათი ურთიერთშერწყმის ნაყოფს. შორეულ-აღმოსავლური ტრადიციის `დიდი ტრიადა~ სწორედ ასეთი ტიპის სამეულია. მისი პირველი ორი წევრი არის კვლავ არსი და სუბსტანცია (ამიტომაც მეორე

(იხ. მეორე ფოტო მთავარ სურათზე)                        

სამკუთხედში იმავე ციფრებით აღვნიშნავთ, რითაც პირველში), მესამე წევრი კი - პირველი ორის შეერთების ნაყოფი. ამ წევრს ჩინური ტრადიცია უწოდებს „კაცს“. ორ სამკუთხედს საერთო ფუძე აქვთ და შეიძლება მათი გაერთიანება. ნახაზზე ფუძე განიხილება, როგორც არეკვლის სიბრტყე, მე-4 წევრი კი _ როგორც პირველის ანარეკლი. ეს კი გამოხატავს იმ ტრადიციულ ჭეშმარიტებას, რომ კაცი ღვთის ხატად და მსგავსად არის შექმნილი. მართლაც, მე-4 წევრი იერთებს იმ ორი საწყისის ბუნებას, რომელთაც თავის თავში დაუნაწევრებლად მოიცავს პირველსაწყისი.  (იხ. მესამე ფოტო მთავარ სურათზე)                         

ზოგიერთი ევროპელი მეცნიერი პარალელს ავლებს წმინდა სამებასა და დიდ ტრიადას შორის, მაგრამ რ. გენონი ამას დაუშვებლად მიიჩნევს. იგი საერთოდ უარყოფითად აფასებს ამ მეცნიერთა ცდას, სამებას დაუკავშირონ ყოველგვარი სამეული. იმისთვის, რომ ორი სამეული ერთმანეთის ექვივალენტურად ჩაითვალოს, ისინი ორ პირობას უნდა აკმაყოფილებდნენ: ერთის მხრივ, იდენტური უნდა იყოს მათი წევრების ურთიერთმიმართება, ანუ ორივე ერთი ტიპის სამეულს უნდა წარმოადგენდეს, მეორეს მხრივ კი, თითოეული მათგანი უნდა განეკუთვნებოდეს რეალობის ერთსა და იმავე სფეროს. თუ პარალელს გავავლებთ დიდ ტრიადასა და წმინდა სამებას შორის, ვნახავთ, რომ ამ ორი აუცილებელი პირობიდან ისინი არც ერთს არ აკმაყოფილებენ: ჯერ ერთი, რეალობის სხვადასხვა სფეროს ეკუთვნიან (წმინდა სამება არა-მანიფესტაციის სფეროს, დიდი ტრიადა კი - მანიფესტაციისას). მეორეც, სრულებით განსხავებულია მათ წევრთა ურთიერთმიმართება: დიდი ტრიადის პირველი ორი წევრი ურთიერთშემავსებელია, მესამე წევრი კი მათი ურთიერთობის ნაყოფია. სიმბოლურ სახეებს ადამიანურ სამყაროს თუ დავესესხებით, დიდი ტრიადა შეიძლება წარმოდგენილ იქნას, როგორც მამა, დედა და ძე. წმინდა სამების პირველი ორი წევრი აღინიშნება, როგორც მამა და ძე, მაგრამ ძე მეორე წევრია და იგი პირველიდან მომდინარეობს. არსებითად განსხვავდება მესამე წევრის მიმართებაც პირველ ორ წევრთან: იგი არაფრით არ შეესატყვისება „დედას“, რასაც მოწმობს ის „მამობრივი“ ფუნქცია, რომელსაც სულიწმინდა ასრულებს ქრისტეს ხორცით მოვლენაში. გენონი შენიშნავს, რომ სწორედ ქრისტეს ხორციელი შობა უკავშირდება გარკვეულწილად დიდი ტრიადის ტიპის სამეულებს. სულიწმიდის როლი ქრისტეს მოვლენაში შეესატყვისება „ცის“ უმოქმედო ქმედებას, ღვთისმშობელი არის ერთგვარი ხატი „მიწისა“, ხოლო ქრისტე, როგორც „უკანასკნელი ადამი“, სავსებით შეესაბამება „კაცის“ იმ გაგებას, რასაც დიდი ტრიადა გულისხმობს და რაზეც ქვემოთ გვექნება საუბარი.

 

ამრიგად, თეოლოგიური ენით რომ ვთქვათ, დიდი ტრიადა უკავშირდება არა სიტყვის შობას ად ინტრა (მარადიულ შობას), არამედ მის შობას ad extra.

 

დიდი ტრიადის პირველი ორი წევრი წარმოვადგინეთ ჰორიზონტალურ დაპირისპირებაში, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ ეს წევრები რეალობის ერთ საფეხურზე დგანან და ყველა თვალსაზრისით ერთმანეთის სიმეტრიულნი არიან. მაგრამ ორი ურთიერთშემავსებელი წევრიდან ცა, არსი რეალობის უფრო მაღალ საფეხურზე დგას, ვიდრე სუბსტანცია. ამის გამოსახატად ჩინური ტრადიცია ცასა და მიწას წარმოადგენს ვერტიკალურ დაპირისპირებაში, რაც მათ შორის იერარქიულობის აღმნიშვნელია. ასეთი განლაგებისას „დიდი ტრიადის“ მესამე წევრი - „კაცი“ - მათ შორის მოთავსდება (ცხადია, სამეულის ასეთ განლაგებას ვერაფრით ვერ მივუსადაგებთ პირველი ტიპის სამეულს, რადგანაც დაუშვებელია, რომ საწყისი მოექცეს მისგანვე გამოსულ და მასზე დაქვემდებარებულ წევრს ქვემოთ). (იხ. მთავარ სურათზე მეოთხე ფოტო).

                           

               

 

არ არის შემთხვევითი, რომ ტრადიციული სიმბოლიზმი ცას წრით გამოხატავს, მიწას - კვადრატით, კაცს კი ჯვრის ნიშნით. მართლაც, ცა მანიფესტაციის აქტიური საწყისია, მიწა კი პასიური. წრიული ფორმა დინამიური ხასიათისაა და იგი არსის აქტიურ ბუნებას შეესატყვისება, კვადრატი კი და მისი სტატიურობა კი - სუბსტანციის პასიურ ბუნებას.

 

ცა, როგორც არსობრივი საწყისი, მანიფესტაციაში ღვთაებრივ საწყისს წარმოადგენს და იგი შეესაბამება იმას, რაც მანიფესტაციაში შინაგანია, რაც უმოქმედოდ მოქმედებს, რაც ზეშეგრძნებადია და მხოლოდ მჭვრეტელობითად შეიმეცნება. ცა არის საწყისი, რითაც გამოვლენილია ყველაფერი, თუმცა თვითონ სრულებით გამოუვლენელია. მიწა კი პლასტიური საწყისია და მანიფესტაციაში შეესატყვისება იმას, რაც გრძნობის ორგანოებით აღიქმება. გავრცელებული სიმბოლიზმის თანახმად, ცას, როგორც აქტიურ საწყისს, შეიძლება ვუწოდოთ მამრული საწყისი, ხოლო მიწას - მდედრული. ამ ორ საწყისს უკავშირდება „ინ“-ისა და „იან“-ის სახელით ცნობილი ორი კატეგორია, რომელსაც ჩინური ტრადიციის კოსმოლოგიურ ნაწილში არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება. იანი არის ის, რაც ცის ბუნებიდან მომდინარეობს, ინი კი ის, რაც მიწის ბუნებიდან გამოდის. ამდენად, არსებათა იან ასპექტი შეესაბამება იმას, რაც მათში არსობრივი, სულიერი და ნათელია, ინ ასპექტი კი არის ის, რითაც ისინი სუბსტანციასთან არიან წილნაყარი. არისტოტელეს ტერმინოლოგიით, იან არის ის, რაც ქმედებაშია, ინ კი ის, რაც ძალაში და პოტენციაში. მანიფესტაციაში ინ არ არსებობს იანის გარეშე და იანი ინის გარეშე, რამდენადაც მანიფესტაცია ცისა და მიწის ურთიერთშერწყმის ნაყოფია.

 

 

ახლა განვიხილოთ ტრიადის მესამე წევრი, „კაცი“, რომელიც გამოიხატება ჯვრის ნიშნით. რამდენადაც მანიფესტაცია ცისა და მიწის ნაზავია, ამდენად ყველაფერი, რაც არსებობაშია გამოვლენილი, წილნაყარია როგორც ერთის, ისე მეორის ბუნებასთან. თუკი ცასა და მიწას მდედრულ-მამრული ელემენტების ასპექტით განვიხილავთ, მაშინ შეიძლება ითქვას, რომ ყველა გამოვლენილი არსება ანდროგინული ხასიათისაა. მაგრამ არსებობს წილნაყარობის სხვადასხვა ხარისხი. ზეციერი და მიწიერი ბუნება ერთმანეთთან სულ სხვადასხვაგვარად და სხვადასხვა პროპორციით შეიძლება შეზავდეს და სწორედ ეს ქმნის არსებათა განუსაზღვრელ მრავალფეროვნებას. არსებათა შორის სრულყოფილ ანდროგინს მხოლოდ ადამიანის არსება წარმოადგენს, რადგანაც ინ-იანი, ანუ ზეციერი და მიწიერი ბუნება, სრულქმნილ თანაფარდობაში მხოლოდ მის არსებაშია მოცემული. ბიბლიის სიტყვებით რომ ვთქვათ, იგი შექმნილია ღვთის ხატად „მამაკაცად და დედაკაცად“. ამავე აზრს გამოხატავს ჩინური ტრადიცია, როდესაც ამბობს, რომ კაცი არის „ცისა და მიწის შვილი“. არისტოტელეს ტერმინოლოგიით, ასეთ კაცში „ქმედება და ძალა“ ანუ „ქმედება და პოტენცია“ ერთმანეთის თანაფარდია. მაგრამ ეს ითქმის მხოლოდ და მხოლოდ სრულ კაცზე, რომელიც ფლობს კაცებრივი ბუნების სისავსეს. დაცემულ კაცში ცისა და მიწის, ანუ ინ-იანის პირველადი წონასწორობა დარღვეულია, ინ სჭარბობს იანს, პოტენცია - ქმედებას. ამდენად, დაცემული კაცი არის არა ცისა და მიწის შვილი, არამედ „მიწის შვილი“. პირველს შესაბამება სამოთხისეული მდგომარეობა, მეორეს - წუთისოფლისეული. განვიხილოთ თითოეული მათგანი.

 

„ცისა და მიწის შვილი“ მიწიერი სამყაროს შუაგულს ქმნის, რაც იმას ნიშნავს, რომ ამ სამყაროში უშუალოდ მის ბუნებაში ხორციელდება არსისა და სუბსტანციის კავშირი. კაცი არის ცისა და მიწის ერთიანობის პირდაპირი და დასრულებული ნაყოფი. ყველაფერი დანარჩენი, რაც კი ამ სამყაროშია გამოვლენილი, მისი სინთეზური ბუნებიდან მომდინარეობს და წარმოადგენს მეორად, არაპირდაპირ და ნაწილობრივ ნაყოფებს. შეიძლება ითქვას, რომ ისინი არსებობენ, როგორც კაცებრივ ბუნებაში მოცემულ შესაძლებლობათა ნაწილობრივი და გარეგანი პროექციები. ამიტომ შეეძლო ადამს სახელი მიეცა ყველა არსებისთვის, ანუ განესაზღვრა და რეალიზაციაში მოეყვანა თითოეული მათგანის ბუნება, რომელსაც ის შინაგანად და უშუალოდ იცნობდა, როგორც საკუთარი ბუნების კერძო შესაძლებლობებს. ასე რომ, სრული კაცი თავის თავში მოიცავს მთელ გარესამყაროს, აერთიანებს რა თავის ბუნებაში ყველა შესაძლებლობას, რომელიც ამა თუ იმ სახით მიწიერ სამყაროშია გამოვლენილი (ამ ჭეშმარიტებებს ეყრდნობა ყველა ტრადიციული მოძღვრება, როცა ისინი კაცს მიკროკოსმოსს უწოდებენ: ყველაფერს, რაც გამოვლენილია მაკროკოსმოსში, თავისი შესატყვისი ელემენტი აქვს ადამიანში და ერთგვარად აისახება მის არსებაში). ამ მხრივ, კაცი მართლაც ღვთაებრივი საწყისის ამქვეყნიური ანარეკლია, რომელიც იმავე ფუნქციას ასრულებს მიწიერი სამყაროს მიმართ, რასაც ღვთაებრივი საწყისი - უნივერსალური მანიფესტაციის მიმართ: იგი „უძრავი ძრავაა“, რომელიც თავისი შინაგანობით მართავს და აწესრიგებს ამ სამყაროს წრებრუნვას (ადამიანის ამ უნარს გამოხატავს სიტყვები: „უხვსა ჰმორჩილებს ყოველი, იგიცა ვინ ორგულია“. სიუხვე არის შინაგანი სისავსე, რომელიც სრულ კაცს ახასიათებს). მიწის შვილი კი დეცენტრულ მდგომარეობაშია. იგი „გარეთ“, სამყაროს წრებრუნვაშია მოყოლილი, პოეტის სიტყვებით რომ ვთქვათ - „ბედის სამძღვარშია“ გამომწყვდეული. დაცემული ადამიანი (პოტენციით თუ არა, ქმედებით მაინც) თითქმის აღარაფრით განირჩევა სხვა არსებებისგან. იგი არათუ განაგებს მათ, როგორც მისადმი დაქვემდებარებულ არსებებს, არამედ მათ შორის დგას, როგორც ერთ-ერთი მათგანი. მაგრამ კაცს შეუძლია ამ უსუსური, დეცენტრული მდგომარეობიდან კვლავ აღდგეს შუაგულში, რისთვისაც უნდა მოხდეს მის არსებაში დამარხული შესაძლებლობების ერთიანი რეალიზაცია. ასეთ რეალიზაციას გამოხატავს ჯვრის ნიშანი: ცენტრიდან ოთხი მიმართულებით გამომავალი სხივი აღნიშნავს ქაოსის გასხივოსნებას, ანუ განუხორციელებელ, წყვდიადში დაფლულ პოტენციათა გამოვლენას, მათ ამოქმედებას. თეოლოგიური ენით, ეს არის შინაგანი გასხივოსნება, განსულიერება. განსულიერებული კაცი გამოხსნილია მიწიერი არსებობის განმსაზღვრელი პირობებისგან, „ბედის სამძღვარი“ გადალახული აქვს და მოპოვებული აქვს ნამდვილი თავისუფლება, სწორედ ის, რომელსაც გულისხმობს სიტყვები: „შეიცნობთ ჭეშმარიტებას და ჭეშმარიტება გაგანთავისუფლებთ თქვენ“ (ი.8,32).

 

ამრიგად, დიდი ტრიადა წარმოადგენს მიწიერი სამყაროს არსობრივ და სუბსტანციურ პოლუსებს და, ამავე დროს, სამყაროს შუაგულს - კაცს. კაცი თავისი ორმაგი ბუნების გამო მიწიერ სამყაროში წარმოდგება, ერთის მხრივ, როგორც მედიატორი ცასა და მიწას შორის და, მეორეს მხრივ, როგორც კოსმიური ღერძი: მის გარეშე თავისთავადობას მოკლებული სამყარო დაირღვეოდა და გაქარწყლდებოდა. იგი თავის მყოფობით იცავს სამყაროულ წესრიგს („ვეფხისტყაოსანში“ ასეთი მნიშვნელობა ენიჭება ღვთის ხატად - „სახითა მის მიერითა“ - წარმოდგენილ მეფეს. გავიხსენოთ, რომ დაქცეულ და გაპარტახებულ ინდოეთში უფლისწულთა დაბრუნება მოასწავებს სამყაროული წესრიგის აღდგენას: „ინდოეთს ზეცით სინათლე ჩადგა მართ ვითა სვეტია“).

 

მაგრამ დიდი ტრიადა შეიძლება განხილულ იქნას კიდევ უფრო ღრმა და უნივერსალური თვალსაზრისით: არსებას, რომელიც სრულყოფს კაცებრივ ბუნებას და საწუთროზე მაღლდება, ჯერ კიდევ დიდი გზა უდევს წინ სრულყოფილების მისაღწევად ტოტალური აზრით. კლიმენტი ალექსანდრიელის სწავლებით, სრულყოფის უმაღლეს საფეხურს წარმოადგენს „საუფლო ცა“, რომელსაც იგი უწოდებს მერვე - უძრავ ვარსკვლავთა ცას (ცხადია, უძრაობა მიანიშნებს უცვალებლობასა და მარადიულობაზე). „საუფლო ცა“ შესაქმის ანუ უნივერსალური მანიფესტაციის მიღმაა. მის მისაღწევად ადამიანის არსებამ უნდა აიაროს შესაქმის შვიდი დღის შესაბამისი შვიდი პლანეტარული ცა. პლანეტარული ზეცები სიმბოლურად წარმოადგენენ იმ რეალობებს, რომელთაც მეტაფიზიკა არსების მდგომარეობებს უწოდებს. მაშასადამე, მას შემდეგ, რაც ადამიანის არსება მიაღწევს სამყაროს შუაგულს (ჩვენს სქემაზე - წრფეს, ანუ პიროვნულობას), რომლის მეშვეობითაც შესაძლებელი ხდება სხვა სამყაროებთან შეკავშირება, მას შეუძლია განაგრძოს სვლა ღვთიური სხივის მიმართულებით, რათა გამოვლენილ, გამოუვლენელ თუ გამოვლენად მდგომარეობათა გავლით ამაღლდეს უზენაეს ჭეშმარიტებამდე. ეს კი ნიშნავს იმას, რომ, არსება თავის შესაძლებლობათა სისავსეს უნდა დაეუფლოს არა ერთ, არამედ თავის ყველა მდგომარეობაში.

 

სრულყოფის ამ ორ მდგომარეობას, რომელსაც გამოხატავს მიწიერი სამოთხე და „საუფლო ცა“, ანუ ზეციური სამოთხე, შეესატყვისება ორი ადამი, რომლებზეც საუბრობს პავლე მოციქული: „პირველი ადამი გახდა ცოცხალ მშვინვიერად, უკანასკნელი ადამი - მაცოცხლებელ სულად“ (კორ.15,45). პირველი ადამი მიწიერი სამოთხის მკვიდრია, რომელზეც წმინდა მაკარი ამბობს: „სულს ეგულებოდა წარმართებად უწინარეს ურჩებისა და მისვლად საზომსა სრულსა“. სრული საზომი არის ქრისტე. მართლაც, პავლე მოციქული მოუწოდებს სრულყოფის გზაზე შემდგართ, რომ აღორძინდნენ „ქრისტეს სრული ასაკის ზომამდე“, ანუ უკანასკნელი ადამის ზომამდე, რომელშიც მკვიდრობს „ყოველი სისავსე“ (კოლ.1,19). ასეთი სისავსისკენ მიისწრაფოდა თვითონაც, რადგან განაგრძობდა სვლას მესამე ცამდე ამაღლების მიუხედავად (2კორ.12, 2): „ვისწრაფვი, ვინძლო მივაღწიო, როგორც მომაღწია ქრისტე იესომ“ (პილიფ.3,12). ამ სიტყვებში გამოიხატება პირველი ადამის ლტოლვა უკანასკნელი ადამისკენ. ამ თვალსაზრისით საგულისხმოა პავლე მოციქულის სხვა სიტყვებიც: „მაშინ შევიცნობ ისე, როგორც მე ვარ შეცნობილი“ (1კორ.13.12).

 

თუ გავიხსენებთ გრიგოლ პალამას სიტყვებს, გავიგებთ, რომ მოციქულის სურვილი - შეიცნოს შემცნობელი ისე, როგორც თვითონ არის მისგან შეცნობილი - გულისხმობს შეცნობილის ერთგვარ იდენტიფიკაციას შემცნობელთან, ეს კი ნიშნავს იმ ერთობის განხორციელებას, რისთვისაც ჯვარს ევნო უკანასკნელი ადამი: „რათა ყველა ერთი იყოს, როგორც შენ ჩემში, მამაო, მე კი - შენში, რათა ისინიც იყვნენ ჩვენში... მე მათში და შენ ჩემში, რათა იყვნენ სრულყოფილნი ერთში“ (ი.17, 21-23).

 

ამრიგად, ჯვრის უნივერსალური, მეტაფიზიკური მნიშვნელობა არის ტოტალური არსების რეალიზაცია, რასაც უნდა გულისხმობდეს სახარების სიტყვები: „იყავით სრულყოფილნი, ისევე როგორც თქვენი ზეციური მამაა სრულყოფილი“ (მთ. 5,48). ჯვრის ჰორიზონტალური ხაზი აღნიშნავს არსების სრულყოფას ჰორიზონტალურ სიბრტყეში, ანუ კაცებრივი ბუნების სრულყოფას და პირველი ადამის მდგომარეობის განხორციელებას, ხოლო ვერტიკალური ხაზი აღნიშნავს არსების ყველა მდგომარეობის სრულქმნას, ანუ მის ტოტალიზაციას და უკანასკნელი ადამის მდგომარეობის რეალიზებას. სიზუსტისთვის უნდა შეინიშნოს, რომ ჰორიზონტალური ხაზი წარმოადგენს ჰორიზონტალურ სიბრტყეში გავლებული ჯვრის ანარეკლს ვერტიკალურ სიბრტყეზე. ასე რომ, არსების ტოტალიზაციას უფრო სრულყოფილად გამოხატავს სამგანზომილებიანი ჯვარი: ჰორიზონტალური ჯვარი აღნიშნავს ინდივიდუალობის ინტეგრაციას, ვერტიკალური ჯვარი - არსების ტოტალიზაციას. ჯვრის ასეთ მნიშვნელობას ეხმიანება მოციქულის სიტყვები: „დამკვიდრდეს ქრისტე ჩვენს გულებში... რათა შეძლოთ ყველა წმინდანთან ერთად ჩაწვდეთ, რა არის სიგანე და სიგრძე და სიმაღლე და სიღრმე და შეიცნოთ აღმატებული ქრისტეს სიყვარულის შესაცნობად, რათა აღივსოთ სრული ღვთიური სისავსით“ (ეფეს.3,17-19). 18

 

ამრიგად, დიდი ტრიადა მეტაფიზიკური აზრით წარმოადგენს მანიფესტაციის ორ უნივერსალურ პოლუსს - არსსა და სუბსტანციას - და უნივერსალური მანიფესტაციის შუაგულს - უკანასკნელ ადამს, ანუ უნივერსალურ კაცს, როგორც მას სხვადასხვა ტრადიციებში უწოდებენ. უნივერსალური კაცი თავის შინაგანობით აერთიანებს და ერთმანეთთან აკავშირებს არსებობის ყველა სფეროს. იგი არის „Pონტიფეხ Mახიმუს“ და ქმნის მთელი არსებობის კოსმიურ ღერძს („ყოველივე მისით დგას“).

 

ჩინური ტრადიციით, სისრულის ამ უნივერსალურ საზომს უნდა აღწევდეს ხელმწიფე, რომლის მთავარი ფუნქცია არის გაერთიანება. ამ აზრის გამომხატველია ხელმწიფის იდეოგრამა, რომელიც ხელმწიფეს წარმოაჩენს თავის მედიატორულ ფუნქციაში. მართლაც, ხელმწიფე რომ გაიგივებულია უნივერსალურ კაცთან, ანუ უკანასკნელ ადამთან, ამას მოწმობს ლაო-ძის გამონათქვამი, რომლითაც დავასრულებთ ჩვენს მოხსენებას:

დაო _ დიადია

ცა _ დიადია

მიწა _ დიადია

                                    ხელმწიფე – დიადია

                   სამყაროში ოთხი დიადია: მათ შორის ხელმწიფეც.

 

 

შენიშვნები:

1. ხაზს ვუსვამთ ნამდვილს, რადგან ამჟამად ყველგან არიან მოდებულნი აღმოსავლურ ტრადიციათა ცრუ-წარმომადგენელნი, რომლებიც ამახინჯებენ სწავლებას.
2. არ უნდა ავურიოთ ძველი ავთენტური ტრადიციული მოძღვრებები იმ ნეოსპირიტუალისტურ მოძღვრებებში, ტრადიციულობას რომ იჩემებენ ადამიანთა მისატყუებლად. ეს ფსევდო-მოძღვრებები აღმოსავლურ თუ დასავლურ მოძღვრებათა ტერმინოლოგიას იმ ანტიტრადიციული და მახინჯი იდეების შესამოსად იყენებენ, რომელთაც ისინი ავრცელებენ და ამკვიდრებენ ისედაც გზაარეულ თანამედროვეთა ცნობიერებაში. მათი სიყალბის აღმოჩენა არც ისე ძნელია, რადგან ყველანაირი სახის თუნდაც ერთმანეთთან დაპირისპირებული ნეოსპირიტუალისტური სკოლის ამოსავალი წერტილი არის პროგრესისა თუ ევოლუციის იდეა, რაც, ტრადიციულ თვალსაზრისით, აბსურდულია. პირიქით, ყველა ტრადიცია ერთხმად ლაპარაკობს კაცობრიობის თანდათანობით დეგრადაციაზე

 

[1] ხაზს ვუსვამთ ნამდვილს, რადგან ამჟამად ყველგან არიან მოდებულნი აღმოსავლურ ტრადიციათა ცრუ-წარმომადგენელნი, რომლებიც ამახინჯებენ სწავლებას.

[2] არ უნდა ავურიოთ ძველი ავთენტური  ტრადიციული მოძღვრებები იმ ნეოსპირიტუალისტურ მოძღვრებებში, ტრადიციულობას რომ იჩემებენ ადამიანთა მისატყუებლად. ეს ფსევდო-მოძღვრებები აღმოსავლურ თუ დასავლურ მოძღვრებათა ტერმინოლოგიას იმ ანტიტრადიციული და მახინჯი იდეების შესამოსად იყენებენ, რომელთაც ისინი ავრცელებენ და ამკვიდრებენ ისედაც გზაარეულ თანამედროვეთა ცნობიერებაში. მათი სიყალბის აღმოჩენა არც ისე ძნელია, რადგან ყველანაირი სახის თუნდაც ერთმანეთთან დაპირისპირებული ნეოსპირიტუალისტური სკოლის ამოსავალი წერტილი არის პროგრესისა თუ ევოლუციის იდეა, რაც, ტრადიციულ თვალსაზრისით, აბსურდულია. პირიქით, ყველა ტრადიცია ერთხმად ლაპარაკობს კაცობრიობის თანდათანობით დეგრადაციაზე.